Արվեստում պետք է լինես լկտի ու ազատ. իսկական արվեստն այն է, որ դուրս է գալիս շրջանակներից… (t!Qs)

(մաս 1-ին)

«Կրեատիվ» անհատականությունները, այն էլ՝ երիտասարդ, հասարակության համար միշտ բուռն հետաքրքրություն են առաջացնում: Շուրջ երկու ամիս առաջ իր անհատական ցուցահանդեսի ժամանակ ծանոթացա ոչ պակաս հետաքրքիր, տաղանդավոր ու պարզապես ԼԱՎ, ԲԱՐԻ  մի մարդու՝  նկարիչ Տիգրան Հակոբյանի հետ, ում շատերը ճանաչում են t!Qs կեղծանվամբ:

Աշխարհահռչակ նկարիչ Պաբլո Պիկասոն մի առիթով ասել է. «Տվե՛ք ինձ թանգարան, և ես այն ամբողջությամբ կլցնեմ»: Ծանոթանալով t!Qs-ի արվեստին, անսպառ եռանդին ու տաղանդին, հասկացա, որ մի օր ինքն էլ մի ամբողջ թանգարան կարող է լցնել, ինչն էլ ստիպեց փորձել ավելի մոտիկից ճանաչելու արվեստագետին և այն, ինչ կբացահայտվի, ներկայացնել ամեն ինչով հետաքրքրվող հայ հասարակությանը: Ու քանի որ մենք՝ հայերս իսկապես ամեն ինչով ու ամեն մի մանրուքով հետաքրքրվում ենք, ուստի չեմ զլանա, ասեմ, որ զրույցն անցավ հավեսով, ծիծաղով, շատ թեթև, շոկոլոդով ու դրական միջավայրում: 1 ժամ, 14 րոպե, 49 վայրկյան ձայնագրությունը ներկայացնում եմ Ձեր դատին… ;))

-Տիգրան, քանի որ ավելի շատ ուզում եմ զրույց լինի, քան պաշտոնական հարցազույց, թույլ տուր, խնդրում եմ, դու-ով դիմել (ստացա համաձայնությունը): Զրույցի գլխավոր նպատակը քո՝ Ֆրանսիա մեկնելն է, բայց մինչ այդտեղ հասնելը, բացահայտենք, վերհիշենք քո անցած ուղին՝ թե՛ մասնագիտական և թե՛ պարզապես առօրեական: Նկարչության ասպարեզում քո առաջին քայլերի մասին պատմի՛ր, խնդրում եմ:

-Ինչ հիշում եմ ինձ, նկարել եմ: Մանկուց շատ ու տարբեր տեղերում եմ սովորել: 4-5 տարի սովորել եմ Արաբկիրի Հայորդաց  տանը: Այնտեղ շատ հետաքրքիր բաներ էին կազմակերպում ու ամեն ինչով փորձում էին օգնել երեխաներին, նույնիսկ ներկեր էին տրամադրում: Միշտ ցանկացել եմ Թերլեմեզյան ընդունվել, բայց որ շենքը տեսա,  մի քիչ հուսախաբ եղա, չէի պատկերացնում, որ պայմանները կարող են այդպիսին լինել: Ասացի չէ, էլ չեմ սովորելու, բայց հարազատներս համոզեցին: Մի քանի ամիս անհատական պարապեցի՝ ընդունելության քննությունները հանձնել կարողանալու համար: Առաջին, երկրորդ կուրսերում թեպետ  գնում էի նկարչության, սիրում էի, բայց չէի խորանում: Աշխատում էի շուտ հանձնեմ, գնահատականս ստանամ ու գնամ: Ուղեղս աշխատում էր միայն այն ուղղությամբ, թե դասերից հետո որտեղ գնանք ընկերներով: Բացակայություններ շատ էի ունենում, բայց եկավ մի շրջան, երբ զգացի, որ այդ ամենը շատ կարևոր է և արդեն  ամեն մի դասին ուրիշ տեսանկյունից էի նայում: 16 տարեկանում, երբ ընդունվեցի, ուզում էի ամեն ինչ ինքս անել և տանը երկար համոզելուց հետո թողեցին, որ աշխատեմ:  EGO ակումբում  բարմենի օգնականն էի, աշխատում էի առավոտյան 11–ից մինչև ուշ գիշեր՝ 3-4-ը: Շատ հետաքրիքր էր, նոր մարդկանց էի հանդիպում, ում  ցերեկով չես տեսնի: Մի օր էլ  հանդիպեցի մի լուսանկարիչի, բոցաշունչ տիպ էր: Պատկերեցի նրա ծաղրանկարը: Շատ արագ նկարեցի և որպես առաջին գործ շատ լավ, որակով ստացվեց: Շատ հավանեցին ու այդպես ընկա հավեսի մեջ, շուտ-շուտ էի նկարում, պատվերներ ընդունում…  զգացի, որ շատ եմ խորանում ու դա սկսում է ինձ դուր գալ: Հետո եկավ մի  պահ եկավ, երբ որոշեցի նկարներս այլևս չվաճառել: Սկսեցի այդ գործին արդեն որպես բիզնես չնայել, որ հանկարծ հավեսս չկորցնեմ: Միաժամանակ ուսումնարանում գործերս լավացան,սկսեցի դասերին հաճախել:

-Լուսանկարչի նկարը ծաղրանկարչության ժանրում էր առաջինը, իսկ ո՞րն է ամենաառաջին գործդ:

-Նախկին ընկերուհիս էմո էր, ես էլ չէի հասկանում այդ մշակույթը: Ինքը միշտ սիրում էր տառապել, տարօինակություններ ուներ: Մի օր այգում տխուր նստած էր, հեռախոսով նկարեցի ու երբ բաժանվեցինք, կարոտից էր գուցե,  փորձեցի նկարել ու այն դարձավ ուսումնարանում տարեվերջյան ցուցադրության գլխավոր նկարը: Նկարը մինչև հիմա մեր տանն է, շատ ստացված գործ եմ համարում: Շատերն այդ նկարում  մի քանի հոգի են տեսնում, կամ տեսնում են աղջիկ՝ ձեռքին երեխա, բայց նկարը որ նայեք, ուղղակի աղջիկ է անկյունում նստած, գլուխը ձեռքերին իջեցրած:

-Ինչպիսի՞ աշակերտ է եղել Տիգրան Հակոբյանը դպրոցում:

-Լավը, սովորող (ծիծաղում է): Դասարանի տղաներից ամենալավ սովորողներից եմ եղել, մինչև 7-րդ դասարան դպրոցի պատին նկարս եղել է՝ որպես բարձր առաջադիմություն ցուցաբերող աշակերտ: Շատ աշխույժ եմ եղել, դասերից էլ եմ փախել, բայց միաժամանակ շատ եմ սիրել սովորելը: Վերջին տարիներին ծուլացել էի (ծիծաղում էի):  3-րդ կուրսում նոր հասկացա, որ շատ բան եմ կորցնում: Եթե գեղանկարի կուրսում բոլորը սովորում էին 5 տարի, ես սովորեցի 6-ը, որպեսզի այն, ինչ կորցրել եմ, կարողանամ որոշ չափով ետ բերել ու շարունակել:

-Իսկ դասարանի աղջիկների վերնաշապիկների վրա գրչիով նկարու՞մ էիր:

-(ծիծաղում է) Այդպիսի չարաճճիություններ շատ եմ արել, նկարել եմ թե՛ դասատուների շորերին, թե՛ աղջիկների, թե՛ տղաների… միջոցառումների ժամանակ էլ պաստառներ էի նկարում, միշտ օգտագործում էի նկարչական կարողություններս: Հիշում եմ, երբ նկարչության ուսուցիչը չէր գալիս դասի, ես էի դասավանդում, կարողանում  էի «էշը ցեխից հանել» կամ էլ դասընկերներս գալիս էին մեր տուն, որ նկարեմ իրենց: Այն ժամանակ չգիտեի անգամ ինչ է նշանակում մատիտով հեռվից չափեր վերցնել, միայն գիտեի, որ դա նկարչական շարժում է ու անում էի:

-Առաջին անգամ ե՞րբ ես մատիտը, վրձինը կամ գուցե գրիչը ձեռքդ վերցրել՝ նկարելու համար:

-Կոնկրետ տարիք չեմ հիշում, բայց դեռ շատ փոքր տարիքից ես և հորեղբորս տղան տետրի մեջ պատմություններ էինք նկարում՝ հետաքրքիր, ֆանտաստիկ հերոսներ… սկզբում ես միայն աղջիկներ եմ նկարել՝ առանց քիթ, հետո իմացա, որ քիթ էլ պիտի նկարեմ ու դրա տեղը «և» տառն էի գրում, քանի որ դժվար էր քիթ նկարելը այդ տարիքում:  Միշտ փոփոխել եմ, ովորոկան մուլտյաշկաներից  անցել եմ գծանկարչության, նատյուրմորտների, հետո ծուլացել եմ, հետո՝ ծաղրանկարներ, հիմա սյուռեալիզմով եմ հետաքրքրվում: Դիմանակար եմ սիրում նկարել: Բացի նկարչությունից գինեգետությամբ էլ եմ հետաքրքրվում՝ սոմելեությամբ, միևնույն ժամանակ The Club-ում բարմեն եմ աշխատում, այստեղ մոտ եմ լինում թե՛ գինիներին, թե՛ արվետ-մշակույթին:

-Արվեստ ասեցիր, այսպիսի մի հարց, բայց, խնդրում եմ, հումորով ընկալես, Ի՞նչ կասես «ցնդած արվեստագետ» արտահայտության մասին:

-Կածում եմ սա շատ պարադոքսային հարց է: Այն կարող է լինել և՛ շատ ճիշտ և՛ սխալ: Ճիշտ կարող է լինել նրանց համար կարող են տեսնել, զգալ, խոսել այնպիսի բաներ, որ ուրիշներին հասանելի չլինեն, բայց նրանց հասկացող արվեստագետները, գիտեն - դա ցնդածությու՛ն չէ: Նկարիչներ կան, որ կարող են անգամ իրենց արյունով նկարել, եթե դրա կարիքը զգացվում է: Այո՛, արվեստը հասցնում է ցնդելուն: Եթե կարողանում ես քեզ այնպես պահել, որ իսկապես չխելագարվես, ուրեմն՝ հալալ ա: Իմ մեջ էլ կա այդ ցնդածությունը (ծիծաղում է) խելագար բաներ շատ ունեմ նկարների մեջ: Օրինակ, Սիրուշոյի նկարը, որ նկարում էի, ողջ ընթացքում լսել եմ «Պռեգոմեշ» երգը, որովհետև փորձում էի հենց այդ տեսահոլավակը պատկերել և սուրճ խմելուց զգացի, որ սուրճն էլ պետք է նկարի վրա լինի ու ինչքան մնացել էր, լցրեցի նկարի վրա… կարմիր խնձոր թեմայով էլ նկար ունեմ, որ արյունով եմ նկարել:

-Իսկակա՞ն, մարդկային արյունո՞վ:

-Մի քիչ իսկական, մի քիչ էլ՝ արհեստական:

-Քո՞ արյունից:

-Այո… (ու անզուսպ ծիծաղում է, մինչդեռ ես կիսազարմացա, կիսավախեցա): Կարիքը շատ չէր զգացվում, ուղղակի ուզում էի, որ լիներ նկարի վրա:

-Տիգրան, նշեցիր, որ շատ էիր ուզում ընդունվել և սովորել Թերլեմեզյանում: Կկիսվե՞ս այն պահի տպավորություններով, զգացմունքներով, երբ առաջին անգամ ոտք դրեցիր այնտեղ:

-Վախ, հիասթափություն: Այլ սպասելիքներ են եղել, բայց ստացել եմ բոլորովին այլ բան: Շփվող չեմ եղել, բոլորը գիտեին Տիգրանին, բարի տղա է, բարևում էին, բայց չէի կարողանում հարմարվել արվեստագետների բնավորությանը: Հետո սկսեցի քիչ-քիչ սովորել: Նոր շենք տեղափոխվելուց հետո հին շենքն արդեն կարոտում էի՝ իր փլված հատակներով ու առաստաղով, երբ պատահաբար ընկնում էին առաջին հարկ, բայց, այնուամենայնիվ, շատ գոհ եմ Թերլեմեզյանից: Շատ լուրջ գիտելիքներ են տվել: Ամեն մի կռիվը, դասախոսների հետ բանավեճերը, գրքերը, խորհուրդները… բոլորը հիշում եմ: Նույնիսկ, երբ խորհուրդներ են տվել, ուշադրություն չէի դարձել, հետո ժամանակի ընթացքում հիշել եմ դրանք և հիմա զգում եմ, թե ինչքան օգտակար են:: Շատ բարդություններ եմ ունեցել, ուզեցել են հեռացնել ուսումնարանից, ծնող են կանչել, որովհետև ես չէի համապատասխանում չափանիշներին: Բոլորը լուրջ էին նկարում, իսկ ես ծաղրանկար:

-Նշեցիր, որ չէիր ենթարկվում, որքան գիտեմ, նկարչության մեջ կան որոշակի կանոններ, որոնք ուսանողներից պահանջում են պահպանել: Ի՞նչ կասես, որքանով է այդ կաղպարվածությունը խանգարում արվեստագետին:

-Շա՛տ է խանգարում: Պետք է լինես հնարավորինս ազատ: Հիշում եմ, որ նկարում էի գլուխը մեծ , մարմինը՝ փոքր, շատ էին փնովում, որ ես անատոմիայի օրենքներն եմ խախտում, բայց այդպես էի ուզում և ինձ համար դա էր ճիշտը: Եթե արվեստի մեջ կաղապարներ եղան, դու չես կարող ազատ ստեղծագործել, արվեստում պետք է լինես լկտի ու ազատ: Նկարում եմ ինչպես հարմար է, ինչպես ճիշտ եմ համարում: Մի նկար ունեմ, որ թուղթը չի հերիքել, կողքից էլ եմ թուղթ ավելացրել: Իսկական արվեստն այն է, որ դուրս է գալիս շրջանակներից, ոչ թե բառացի, այլ, որ նկարի մեջ բոցը լինի, խիզախություն լինի:

(հարցազրույցի երկրորդ և երրորդ մասերը: Կից ներկայացնում եմ նաև Տիգրանի ծաղրանկարների երկրորդ անհատական ցուցահանդեսի մասին պատրաստածս ռեպորտաժը : )

շարունակելի...

Իրինա Հախունց